نقد فیلم Voyagers 2021 ؛ کشف حقیقت و انگیزه تولد

فیلم مسافران یا Voyagers (2021) جدیدترین ساخته نیل برگر (Neil Burger) کارگردان آمریکایی است که نتوانسته منتقدان و مخاطبان خود را راضی کند. در این نوشتار و نقد فیلم Voyagers از فیگار، به نقاط ضعف و قدرت این اثر سینمایی می‌پردازیم. با ما همراه باشید.

فیلم Voyagers یا مسافران از فیلم‌های علمی-تخیلی و ماجراجویانه (thriller) سال جاری است که با گروه بازیگری پرطمطراقی شامل کالین فرل (Colin Farrell) بازیگر فیلم‌های In Pruges و کشتن گوزن مقدس ساخته لانتیموس، لیلی رز دپ (Lily Rose Depp) فرزند جانی دپ، تای شرایدن (Tye Sheridan) بازیگر Ready Player One، و فیون وایت هد (Fionn Whitehead) بازیگر دانکرک ساخته نولان و اپیزود ویژه آینه سیاه (Bandersnatch) در ماه آوریل اکران شد.

نقد فیلم Voyagers 2021

کشف حقیقت و انگیزه تولد

فهرست مطالبی که در ادامه نقد فیلم مسافران 2021 خواهید خواند به شرح زیر است:

کشف حقیقت و انگیزه تولد
خلاصه داستان
ترکیبی ناموزون
ساختار روایت و مفاهیم بشری
تکنیک
عوامل فیلم

نقاط قوت:

فیلمبرداری

مسافران (Voyagers) از آن دسته فیلم‌هاست که ایده خوب و قابل قبولی پشتش دارد و پتانسیل تبدیل شدن به یکی از نقاط برجسته ژانر علمی-تخیلی / آخرالزمانی را داشته اما این پتانسیل به هدر رفته و در عوض ما را با فیلم تکراری و قابل پیش‌بینی‌ای روبرو کرده که از عمق کافی در پرداخت به داستان و شخصیت‌ها برخوردار نیست. شخصیت‌هایی که در برخی سکانس‌ها حس همدلی ما را از دست می‌دهند.

نقد فیلم Voyagers 2021 : نقد فیلم مسافران

اگر روایت داستان زاویه متفاوتی را اتخاد می‌کرد، و اگر کارگردان عنصر غافل‌گیری را چاشنی کارش می‌کرد، به مراتب با اثری جذاب‌تر و قابل قبول‌تر روبرو بودیم. اندکی خلاقیت در نوشتن فیلم‌نامه تفاوت بزرگی در میزان تاثیرگذاری این اثر سینمایی ایجاد می‌کرد.

اگر من و شمای مخاطب نصف داستان را از همان تریلر متوجه نمی‌شدیم و در عوض با این سی مسافر همراه می‌شدیم و وقتی حقیقت و انگیزه تولد خود را فهمیدند، ما هم در کنارشان می‌بودیم به جای اینکه داستان را از قبل بدانیم، حس و حالشان را بهتر درک کرده و در نهایت برای کاراکترها می‌توانستیم اهمیت بیشتری قائل باشیم.

یک نمونه از فیلم‌هایی که در ایجاد چنین فضایی به درستی عمل کرده و غافل‌گیری را رعایت کرده تا اثرگذاری بر مخاطبش را چند برابر کند، فیلم جزیره (The Island 2005) به کارگردانی مایکل بِی (Michael Bay) است.

این فیلم با بازی اسکارلت جوهانسن (Scarlett Johansson) و اوان مک‌گرگور (Ewan McGregor) داستان اهالی یک محیط ایزوله در فضای کنترل شده و تحت نظارت را روایت می‌کند.

به این افراد گفته شده که دنیای بیرون غیر قابل سکونت است و به قید قرعه هر چند وقت یک بار یک برنده خوش‌شانس پیدا می‌شود که می‌تواند به زندگی خود در یک جزیره خوش آب و هوا ادامه دهد. غافل از اینکه این برندگان نگون‌بخت به کام مرگ می‌روند.

در واقع تمام ساکنین این محیط افراد شبیه‌سازی شده از افراد واقعی مشابه در دنیای بیرون هستند که با هدف پرورش عضو بخصوصی و پیوند آن به فرد اصلی که بیمار است به وجود آمده‌اند. اگر برگر در خلق مسافران (Voyagers) چنین سیاستی را در روایت داستان اتخاذ می‌کرد قطعاً موفق‌تر عمل می‌کرد.

خلاصه داستان ؛ نقد فیلم Voyagers 2021

سال 2063 است. کره زمین با مشکلات شدید آب و هوایی و کمبود منابع دست و پنجه نرم می‌کند. جو زمین هر لحظه در حال گرم‌تر شدن است و چیزی نمانده تا به سیاره غیر قابل سکونت تبدیل شود.

در این شرایط حاد، دانشمندان در تکاپو هستند تا گروهی از انسان‌های از خود گذشته را طی سفری یک طرفه به نزدیک‌ترین سیاره بفرستند که شرایطی مشابه کره زمین خودمان داشته و از آب و اکسیژن کافی بهره‌مند است.

تنها مشکل این است که برای رسیدن به این سیاره مسافران می‌بایست 85 سال در سفر باشند و در بهترین حالت نسل سوم این مسافران عمرشان به ساخت یک کلونی جدید در سیاره جدید قد می‌دهد.

تنها راه حلی که برای حل این مشکل دارند را ریچارد (فرل) ارائه می‌دهد. به نظر ریچارد باید کودکانی را از بدو تولد در محیطی ایزوله با راهروهای تنگ و تاریک و دیوارهای بلندِ سفید رنگ پرورش دهند،

به طوری که با محیط بسته و خفه داخل کشتی فضایی آشنایی داشته باشند؛ هیچ خاطره‌ای از زمین آن بیرون در ذهنشان نقش نبندد، دلشان برای زمین تنگ نشود و دلبستگی عاطفی به آن نداشته باشند. این کودکان باید تنها با این هدف بزرگ شوند که در مسیر تولید مثل کرده و در همان کشتی فضایی عمر خود را بگذرانند.

به این ترتیب سی کودک در محیط کاملا آزمایشگاهی بدون والدین با ژن‌های دست‌چین شده به دنیا می‌آیند و تا همان کودکی تمام آموزش‌های لازم را می‌بینند. برای زندگی کردن در کشتی فضایی و مقابله با خطرات احتمالی و حفظ، نگهداری و تعمیر قسمت‌های مختلف کشتی فضایی آماده می‌شوند.

در تمام این مدت ریچارد همراهشان بوده و در پرورش و تربیت آن‌ها نقش اصلی را بر عهده داشته و قبل از شروع حرکت به سیاره مزبور به این سفر بی‌بازگشت می‌پیوندد.

بنابراین کشتی فضایی با سی کودک و یک بزرگسال سفر خود را آغاز می‌کند. سی کودکی که خاطره‌ای از نور خورشید، مردم و فضاهای باز و هوای آزاد ندارند.

ده سالی به خوبی و خوشی و طبق برنامه پیش می‌رود. در تمام این مدت، روزانه یک لیوان مایع آبی رنگ با بهانه کمک به عملکرد دستگاه گوارش و رساندن ویتامین به سی مسافر خورانده می‌شود.

مایعی که در واقع سرکوب‌کننده احساسات انسانی شامل خشم و غضب، غم، حسادت، استیصال، لذت و احساسات جنسی است تا در وهله اول نظم برنامه را به هم نریخته و شلوغ‌کاری نکنند و در وهله دوم برای خاموش کردن غریزه جنسی این جوانان تا در درازمدت جمعیت مسافران کشتی از تعداد مطلوب خارج نشود. مشکل از جایی شروع می‌شود که دو پسر جوان، کریستوفر (شرایدن) و زک (وایت‌هد) به ماهیت این سرم آبی رنگ شک کرده و از نوشیدن آن امتناع می‌کنند.

ترکیبی ناموزون ؛ نقد فیلم Voyagers 2021

پیش از این نیل برگر با کارگردانی فیلم Divergent (واگرا) توانسته بود خوش بدرخشد. ساب-ژانر علمی-تخیلی/ پسا آخرالزمانی در سال‌های اخیر در هالیوود سهم زیادی از باکس آفیس را به خود اختصاص داده‌ است. بسیاری از این آثار از جمله Divergent مذکور از پس برآورده کردن بیشتر انتظاراتی که از یک فیلم خوب داریم به خوبی برآمده‌اند اما فیلم مسافران (Voyagers) شامل این دسته از فیلم‌ها نمی‌شود.

این فیلم در بهترین حالت یک فیلم درجه دو سرگرم کننده است چرا که پایه و اساس فیلم به گونه‌ای چیده شده که من و شمای مخاطب به سادگی با خودمان می‌گوییم “نه، این کارها آخر و عاقبت ندارد.” بنابراین محصول نهایی بسیار قابل پیش بینی بوده و در برخی سکانس‌ها برای مخاطب اهمیتی ندارد که در نهایت چه بر سر اهالی این کشتی فضایی خواهد آمد چرا که فیلم نتوانسته کاراکترها را کامل بپزد و آن‌ها را خام و ناپخته به بینندگان خود تحویل می‌دهد.

نارضایتی مخاطبان تا جایی پیش رفته که فیلم Voyagers را به ترکیب ناموزونی از فیلم مسافران (Passengers 2016) و دونده هزارتو (The Maze Runner) تشبیه کرده‌اند.

شباهتی که بیشتر مخاطبان از همان نگاه اول به تریلر متوجهش شدند، اقتباس ایده کلی فیلم از رمانی به نام “ارباب مگس‌ها” (Lord Of The Flies 1954) نوشته ویلیام گلدینگ (William Golding) است.

نقد فیلم Voyagers 2021 : کشف حقیقت و انگیزه تولد — نقد فیلم مسافران 2021

این نویسنده برنده نوبل، در این رمان خود داستان تعدادی جوان را روایت می‌کند که در یک جزیره خالی از سکنه گرفتار شده و تلاش فاجعه‌باری برای برقراری نظم بین خود و حکمرانی بر یکدیگر دارند. این فیلم حتی “ارباب مگس‌های فضایی” خوانده شده چرا که به عینه یادآور خط داستانی این رمان مشهور است.

ساختار روایت و مفاهیم بشری ؛ نقد فیلم Voyagers 2021

کارگردان در رابطه با فیلم مسافران (Voyagers) گفته که هدفش از ساخت این فیلم پرداختن به ذات انسانی است. فیلم سوالات عمیقی در رابطه با قدرت اختیار، مفهوم سرنوشت، ماهیت بشر و غرایز اولیه انسانی مطرح می‌کند؛ اما سوالاتی که فیلم را زیر بار سنگینی خود خرد می‌کنند.

فیلم از نظر ریتم و ضرباهنگ چند تکه است و نتوانسته یگانگی خود را حفظ کند. فیلم با طرح سوالاتی بنیادین، پتانسیل پرداخت هنرمندانه با دیالوگ‌های ماندگار را دارد اما در عوض تقریبا کل فیلم به بیراهه رفته و از دیالوگ‌هایی نیم‌بند بدون عمق کافی برای پیش بردن داستان استفاده می‌کند.

(حاوی اندکی اسپویل) می‌توان فیلم مسافران (Voyagers) را به چند بخش کلی تقسیم کرد. بخش اول فیلم به تعریف مقدمه سفر و به وجود آوردن و رشد دادن کودکان می‌شود. در همین مرحله مخاطب غیر قابل کنترل بودن نقشه و مشکلات احتمالی برنامه را پیش‌بینی می‌کند.

بگذریم که برای کنترل و هدایت سی نفر تنها به یک نفر اکتفا می‌شود؛ ریچارد در حکم کاپیتان کشتی فضایی، رهبر جوانان، دانشمند، معلم، مشاور و روانشناس سی مسافر دیگر ظاهر می‌شود. اینکه چطور ممکن است یک نفر از پس همه این وظایف به خوبی بربیاید خودش جای سوال است.

اساساً، مشکل اصلی فیلم این است که همین الان که شما این مطلب را می‌خوانید بسیاری برای سفر بی بازگشت به مریخ ثبت نام کرده‌اند. بنابراین پیدا کردن سی نفر که مایل باشند دیگر به زمین برنگردند زیاد دشوار نیست.

اگر افرادی هستند که حاضرند با یک بلیط یک طرفه از زمین بروند، افرادی هم هستند که حاضر باشند عمر خود را در کشتی فضایی بگذرانند. پس سنگ بنای فیلم کج بنا شده و تا ثریا هم کج می‌رود.

به نظر می‌رسد هدف کارگردان از ساخت فیلم مسافران، نمایش دادن ماهیت انسان نبوده بلکه بیشتر قصد داشته تصور خودش از ذات ما را در قالب فیلمی نوجوانانه پسند بسازد.

فیلمنامه خط مشی ملموسی دارد و از قبل این تفکر به سناریو تزریق شده که انسان وحشی، پلید، بوالهوس و نظم ناپذیر بوده و در بهترین حالت یک میمون پلشت در کالبد انسانی است.

بله، مسلماً بشر به هر کجای جهان هستی سفر کند و در هر نقطه از کهکشان مستقر شود، تمام خوبی‌ها و بدی‌هایش را با خودش حمل خواهد کرد. همه ما در این مورد توافق داریم ولی مسئله این است؛ از سی جوان بیست و خرده‌ای ساله که ناگهان توجه می‌شوند تمام عمرشان بازیچه دانشمندان بوده و زندگی‌شان ارزشی جز ادامه نسل بشر و نجات ساکنین زمین ندارد، هیچ خانواده‌ای ندارند و از دیدن، شنیدن و لمس کردن دنیای بیرون آزمایشگاه منع شده‌اند و قرار نیست تا آخر عمر پا بر هیچ سیاره‌ای بگذارند و به خاطر هدفی از پیش تعیین شده که خود در انتخابش نقشی نداشتند، قرار است همان جا عمرشان به پایان برسد چه انتظاری جز طغیان و هرج و مرج می‌توان داشت؟ جوانانی که تمام عمر با احساسات سرکوب‌ شده خود سر کرده و از حس غم، اندوه، شادی و لذت بی بهره بوده و از تجربه هیجان عشق و شور جوانی و کشش جنس مخالف منع شده‌اند.

این ماموریت در صورتی بدون مشکل پیش می‌رفت که این سی جوان در محیطی نرمال بزرگ شده، مانند هر انسان دیگری تجربه زندگی مستقیم داشته و نحوه مقابله و کنترل احساسات اولیه انسانی را فرا می‌گرفتند.

طبیعتاً پس از کشف ماهیت حقیقی‌شان که تمام عمر در خفا مانده بود تبدیل به قلدرهای خشمگینی می‌شوند و تحت سیطره هورمون‌ها و احساسات خود عمل می‌کنند.

در این مرحله، یعنی بخش دوم فیلم، مسافران پتانسیل بالایی برای نشان دادن تقابل خرد و احساس، اخلاق و ضد اخلاق، صلح و تنش و هارمونی و بی‌نظمی دارد اما نویسنده به خیر و شر بسنده کرده و نمای تکراری سیاه و سفید را ارائه می‌دهد.

حال با جوانانی روبرو هستیم که برای اولین بار در زندگی جریان یافتن هورمون‌ها در رگ‌هایشان را حس می‌کنند. دقایقی از فیلم در پاسخ به این سوال سپری می‌شود که اگر ناگهان متوجه حواس خود شویم چه می‌شود و به نمایش مسافرانی می‌پردازد که در حال کشف و کندوکاو احساسات اولیه خود هستند البته بعضاً با مفاهیم و کادرهایی که از نظر بصری، تکراری و کلیشه‌ای به حساب می‌آیند؛ مانند نمای نزدیک تغییر قطر مردمک چشم در اثر هجوم احساسات.

سپس شاهد پسران جوان تازه بالغ شده‌ای هستیم که نمی‌دانند با غرایز خود چطور برخورد کنند، گاهاً پا از گلیم خود فراتر می‌گذارند و گاه بر سر رسیدن به دختر مورد علاقه خود دوئل می‌کنند.

به هر حال سیر داستان قدم به مرحله بعدی می‌گذارد: کاراکترها دچار سوء ظن و پارانویا و کلاستروفوبیا می‌شوند. فیلم مسافران در انتقال این احساسات به بیننده به خوبی عمل کرده است.

در قسمت چهارم فیلم شاهد صداهای مشکوک، ناپدید شدن‌ها و اتاق‌های قفل شده مشکوک هستیم. در ادامه شامل دو دسته شدن مسافران و دعوا، زد و خورد اعضای کشتی، پیدا کردن تعدادی اسلحه توسط برخی جوانان، آنارشی و ظهور شورشی‌های طغیان‌گر هستیم.

این قسمت فیلم هم یادآور سری فیلم‌های بازی‌های گرسنگی (The Hunger games) است. یک بار دیگر، سوالی که پیش می‌آید این است که کدام دانشمند آینده‌نگری با خودش فکر کرده که فرستادن تعدادی اسلحه کشنده با آن سی مسافر به فضا فکر خوبی است و اساساً چطور و کجا ممکن است اسلحه در چنین ماموریتی به درد اعضای کشتی فضایی بخورد.

باز هم طبیعتاً نتیجه فاجعه‌باری خواهد داشت. حال سرنوشت انسانیت کمابیش در دست تعدادی جوان خشمگین است که می‌دانند از قبل محکوم به مرگ در همان کشتی فضایی هستند.

تکنیک ؛ نقد فیلم مسافران 2021

نقطه قوت فیلم فیلمبرداری هنرمندانه آن است. فیلم مسافران از جنبه‌های فنی بسیار موفق عمل کرده و فیلم‌بردار با مهارت توانسته حس خفقان و فشار راهروهای باریک و دیوارهای بلند را به بیننده منتقل کند. وظیفه فیلم‌برداری فیلم به عهده انریکه چدیاک (Enrique Chediak) بوده که دقت و وسواس زیادی در به تصویر کشیدن فضای داخلی یک کشتی فضایی خسته‌کننده و خفقان‌آور به خرج داده است. چدیاک فیلم‌های موفق 127 ساعت (127 Hours) و دونده هزارتو را در کارنامه خود دارد.

در نهایت این فیلم آن جایی تمام می‌شود که باید شروع شود و سوالات بیشماری را بدون پاسخ رها می‌کند. با خواندن نقد فیلم مسافران (Voyagers 2021) می‌توانید تصمیم بگیرید که آیا این فیلم ارزش وقت گرانبهای شما را دارد یا خیر.