دانشمندان برای نخستینبار موفق شدند نور را به حالت ابرجامد تبدیل کنند؛ ترکیبی شگفتانگیز از ویژگیهای جامدات و ابرشارههای کوانتومی.
در یکی از پیشرفتهترین دستاوردهای علمی سالهای اخیر، پژوهشگران توانستند نور را به حالتی اسرارآمیز و نوظهور به نام ابرجامد تبدیل کنند؛ حالتی که همزمان ویژگیهای جامدات سخت و سیالات بدون اصطکاک را در خود دارد. این موفقیت که توسط تیمی به رهبری دیمیتریس تریپوگئورگوس و دانیله سانویتو در شورای ملی تحقیقات ایتالیا حاصل شده، گامی بلند در شناخت جهان کوانتوم و طراحی مواد نوین آینده بهحساب میآید.
اما ابرجامد چیست؟ این حالت عجیب ماده، نخستینبار در نظریههای دهه ۱۹۷۰ مطرح شد و حالتیست که در آن ماده ساختاری منظم همچون بلور دارد، اما میتواند بدون هیچ اصطکاکی جریان یابد؛ ترکیبی خارقالعاده که در دماهایی نزدیک به صفر مطلق رخ میدهد. در این دماها، ماده به فازی وارد میشود که دیگر در چارچوب مفاهیم سنتی جامد یا مایع نمیگنجد.
پایهی اصلی این آزمایش، ذراتی خاص به نام «پولاریتون» بود؛ ذراتی هیبریدی که از تعامل نور با ماده در شرایط فیزیکی خاص پدید میآیند. پژوهشگران با کنترل دقیق این برهمکنشها و اعمال میدانهای نوری مهندسیشده، توانستند الگویی از نور بسازند که نهتنها ساختاری منظم مانند جامدات دارد، بلکه بدون هیچ مقاومتی، همچون ابرشارهها، حرکت میکند.
این کشف نهفقط مهر تأییدی بر فرضیههای قدیمی درباره امکان جامدسازی نور است، بلکه افقهایی تازه در علم مواد، فیزیک کوانتومی و حتی فناوریهای آینده مانند رایانش نوری و سیستمهای بیاصطکاک گشوده است.