در این مطلب با مهم‌ترین اعمال عید قربان آشنا می‌شوید؛ اعمالی که روح انسان را صیقل داده و قلب را به قرب الهی نزدیک می‌سازند.
عید قربان یکی از بزرگ‌ترین اعیاد مسلمانان و از چهار شبی است که احیا و شب‌زنده‌داری در آن مستحب شمرده شده است. در این شب، آسمان‌ها گشوده می‌شود و دعاها به اجابت نزدیک‌ترند.
اهل بیت (ع) بر جایگاه والای این روز تأکید کرده‌اند، به‌گونه‌ای که نماز عید قربان را در زمره واجبات دانسته‌اند. هرچند فقها در دوران غیبت، آن را واجب نمی‌دانند، اما همچنان از برترین اعمال مستحب به شمار می‌آید.
فضیلت شب عید قربان
امام صادق (ع) نقل می‌کند که امام علی (ع) چهار شب از سال را برای عبادت خالصانه انتخاب می‌کردند؛ از جمله شب دهم ذی‌الحجه، یعنی شب عید قربان. احیای این شب، فرصت آشتی با خالق و تطهیر قلب از آلودگی‌هاست.
اعمال مستحب شب عید قربان:
- احیاء و شب‌زنده‌داری
- زیارت امام حسین (ع)
- قرائت دعای معروف:
- «یا دَائِمَ الْفَضْلِ عَلَی الْبَرِیهِ…»
این دعا، لبریز از معانی عرفانی و آمرزش‌طلبی در شب قرب است.
مناسک و اعمال روز عید قربان
روز دهم ذی‌الحجه، روز نحر و عید بندگی است. در این روز، مجموعه‌ای از اعمال معنوی توصیه شده است که روح انسان را به تسلیم الهی نزدیک می‌سازد:
1. غسل روز عید
از اعمال مؤکد این روز، غسل است که برخی از علما آن را واجب دانسته‌اند.
2. نماز عید قربان
نمازی دو رکعتی با قنوت‌های متعدد، که گرچه در عصر غیبت واجب نیست، اما مستحب مؤکد است. بهتر است در رکعت اول، سوره «شمس» و در رکعت دوم، سوره «غاشیه» یا سوره‌های دیگر مانند «سبح اسم» خوانده شود.
3. افطار با گوشت قربانی
پس از نماز عید، مستحب است که با گوشت قربانی افطار شود، نشانه‌ای از پیوند میان عمل عبادی و نعمت الهی.
4. دعای عید
یکی از ادعیه زیبا و معنادار که در قنوت یا پس از نماز عید می‌توان خواند، دعای زیر است:
اللّهُمَّ أَهْلَ الْکِبْریاءِ وَالْعَظَمهِ…
دیگر اعمال مستحب روز عید
- قرائت دعای 48 صحیفه سجادیه: «اللهم هذا یوم مبارک…»
- قرائت دعای 46 صحیفه سجادیه: «یا من یرحم من لا یرحمه العباد…»
- قرائت دعای ندبه
قربانی کردن و تکرار دعای هنگام ذبح:
- «وَجَّهْتُ وَجْهِیَ لِلَّذی فَطَرَ السَّمواتِ…»
امامان معصوم (ع) سنت داشتند که گوشت قربانی را به سه بخش تقسیم کنند: برای نیازمندان، همسایگان و خانواده.
تکبیرات عید قربان؛ صدای توحید در جان
از ظهر روز عید تا صبح روز دوازدهم ذی‌الحجه، خواندن تکبیرات پس از نمازها مستحب است. این ذکرها نشانگر روح توحیدی و شکری عارفانه‌اند که مؤمن را به یاد عظمت الهی می‌اندازند:
- اللّهُ اَکْبَرُ، اللّهُ اَکْبَرُ، لا إِلهَ إِلاّ اللّهُ، وَاللّهُ اَکْبَرُ…
برای اهل منا، این تکبیرات تا روز سیزدهم ادامه دارد.
سخن پایانی
عید قربان تنها یادآور داستان ابراهیم و اسماعیل نیست، بلکه فرصتی است برای هر انسان که «اسماعیلِ دل» خود را در مذبح اخلاص قربانی کند. با انجام اعمال این روز، می‌توان از اسارت نفس رها شد و قدم در مسیر تقرب به پروردگار نهاد.