پاپ فرانسیس ، رهبر بی‌تکلف واتیکان، در ۸۸ سالگی درگذشت؛ مردی که نگاهش به دین، جهان را شگفت‌زده کرده بود و گاه به چالش کشید.
پاپ فرانسیس، رهبر کاتولیک‌های جهان، در سن ۸۸ سالگی در واتیکان چشم از جهان فرو بست. او با نام اصلی خورخه ماریو برگولیو، در ۱۷ دسامبر ۱۹۳۶ در بوئنوس آیرس آرژانتین متولد شد؛ فرزند خانواده‌ای مهاجر از ایتالیا که در آمریکای لاتین ریشه دوانده بودند.
این پاپ اهل آمریکای جنوبی، اولین غیراروپایی بود که بر تخت واتیکان نشست. مردی چندزبانه، دانش‌آموخته شیمی و الهیات که پیش از انتخاب به مقام پاپی، مسیری پرفراز و نشیب را طی کرده بود.
سال ۱۹۵۸ به انجمن یسوعیان پیوست و یازده سال بعد به مقام کشیشی رسید. در سال ۱۹۹۸ به عنوان سراسقف بوئنوس آیرس منصوب شد و در سال ۲۰۰۱، پاپ ژان پل دوم او را کاردینال نامید. پس از کناره‌گیری پاپ بندیکت شانزدهم، در مارس ۲۰۱۳ به عنوان پاپ جدید انتخاب شد و نام فرانسیس را برگزید؛ نامی که به سادگی، همدلی و صلح اشاره داشت.
پاپ فرانسیس از همان آغاز، با سبک زندگی ساده‌اش از اسلاف خود متمایز شد. او نه به تشریفات علاقه‌ای داشت و نه خود را شایسته این مقام می‌دانست. اعتقاد داشت علم و ایمان با یکدیگر در تضاد نیستند و نظریه‌هایی مانند انفجار بزرگ را مغایر با خلقت الهی نمی‌دید. تصویری که او از خداوند ارائه می‌داد، با برداشت‌های جادویی و افسانه‌ای فاصله داشت.
او بیت‌المقدس را محل تلاقی ادیان ابراهیمی می‌دانست و همواره بر تشکیل دو کشور مستقل فلسطینی و اسرائیلی برای دستیابی به صلح تأکید داشت. در دوران رهبری‌اش، واتیکان رسماً کشور فلسطین را به رسمیت شناخت.
پاپ فرانسیس به جاهایی سفر کرد که پاپ‌های پیش از او حتی تصورش را نمی‌کردند؛ از جمله سودان جنوبی، جایی که در حرکتی بی‌سابقه، پای رهبران درگیر در جنگ را بوسید. در زندان‌های ایتالیا، پای نوجوانان محبوس را شست‌وشو داد و بوسید. در عراق با آیت‌الله سیستانی دیدار کرد و بر اهمیت همزیستی میان ادیان تأکید ورزید. در موصل، حتی هدف حمله‌ای انتحاری نیز قرار گرفت.
همدلی با رنج‌دیدگان یکی از ویژگی‌های برجسته او بود. از مسلمانان ایغور و روهینگیا تا ایزدی‌ها و ارامنه، همواره با قربانیان خشونت و تبعیض ابراز همراهی می‌کرد. در برابر پرسشی درباره همجنس‌گرایان گفته بود: «من که هستم که قضاوت کنم؟» و رویکردی کم‌سابقه نسبت به افراد دگرباش اتخاذ کرد؛ تا آنجا که اجازه داد کشیشان در مواردی خاص برای زوج‌های همجنس‌گرا مراسم مذهبی برگزار کنند.
با وجود تلاش‌هایش برای مقابله با سوءاستفاده‌های جنسی در کلیسا، نتوانست ریشه این معضل دیرینه را به طور کامل بخشکاند. برخی اسقف‌های متهم را خلع مقام کرد، اما ساختار کلی همچنان دست‌نخورده باقی ماند. با این حال، در زمینه مالی اصلاحاتی اعمال کرد؛ از جمله ممنوعیت هدایای بیش از ۴۰ یورو و کاهش حقوق کاردینال‌ها.
او بحران مهاجرت را بخشی از واقعیت زمانه می‌دانست و بارها بر لزوم حفظ کرامت انسانی پناهجویان تأکید کرده بود. گهگاه چهره‌ای شوخ‌طبع از خود نشان می‌داد؛ مثلاً با «مرد عنکبوتی» ملاقات کرد یا در دیدار با سیلوستر استالونه، به شوخی ژست مشت‌زنی گرفت.
مسائل جهانی را نیز از نظر دور نداشت. از جنگ یمن تا بحران اوکراین، از تنش‌های هسته‌ای میان ایران و آمریکا تا بمباران افغانستان، همواره نگران سرنوشت بشریت بود. بمب‌افکنی آمریکا را «دردآور» توصیف کرد و خواهان پایان جنگ و رنج در سراسر جهان شد.
رهبران ایران نیز با او در ارتباط بودند؛ از پیام تبریک احمدی‌نژاد گرفته تا دیدار رسمی روحانی در واتیکان. آخرین پیام رسمی خطاب به او، از سوی مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور جدید ایران و برای آرزوی سلامتی‌اش ارسال شد.
پاپ فرانسیس که از کودکی بخشی از ریه‌اش را از دست داده بود، در واپسین روزهای عمر به ذات‌الریه دچار شد و سرانجام در واتیکان درگذشت. طبق سنت واتیکان، پس از مرگ پاپ، انگشتر مخصوص او از دستش خارج و درب محل اقامتش پلمپ شد. با برگزاری مراسم تشییع، کلیسای سیستین برای انتخاب جانشین او آماده خواهد شد.
او رهبر مذهبی بود که سادگی را انتخاب کرد، به مرزها پا گذاشت، سکوت‌های تاریخی را شکست و ردای پاپی را با نگاهی نو معنا کرد.