روز بزرگداشت فردوسی یادآور شکوه زبان فارسی و تلاش مردی است که با کتاب‌های شاهنامه، تاریخ ایران را از غبار فراموشی نجات داد.
در تقویم فرهنگی ایران، ۲۵ اردیبهشت به نام مردی ثبت شده که صدای تاریخ و اسطوره‌های این سرزمین را به گوش جهانیان رساند؛ حکیم ابوالقاسم فردوسی، حماسه‌سرای بی‌همتای توس و نگهبان زبان فارسی.
ابوالقاسم فردوسی در حدود سال ۳۳۰ هجری قمری، در روستای باژ از ناحیه طوس دیده به جهان گشود. او از خانواده‌ای دهقان‌زاده بود؛ طبقه‌ای که در دوران ساسانی و سده‌های آغازین اسلام، جایگاهی میان اشراف و کشاورزان داشتند و به نوعی نماد اشرافیت بومی ایرانی به‌شمار می‌رفتند.
دهقانان به حفظ فرهنگ، تاریخ و رسوم ایران سخت پایبند بودند، و این دلبستگی به میراث ملی، در جان فردوسی نیز ریشه دوانده بود. خانواده‌اش از نظر مالی در رفاه به‌سر می‌بردند و او بی‌نیاز از دیگران زندگی می‌کرد. اما فردوسی، این آسایش را فدای آرمانی بزرگ کرد؛ بازآفرینی شکوه از دست‌رفته ایران باستان.
با گذشت سال‌ها، او تمام دارایی خود را در راه نظم شاهنامه صرف کرد؛ اثری که ریشه در یک متن کهن منثور به نام «شاهنامه ابومنصوری» داشت. پیش از او، شاعر جوانی به نام دقیقی به فرمان نوح بن منصور سامانی، هزار بیت از آن را به نظم درآورد، اما مرگ نابهنگامش باعث شد که پروژه ناتمام بماند.
فردوسی سال‌ها بعد، نسخه‌ای از همان متن را به دست آورد و در حدود سال ۳۷۰ هجری، نگارش بزرگ‌ترین منظومه حماسی فارسی را آغاز کرد؛ کاری سترگ که بدون حمایت دربار و تنها با کمک مالی چند تن از بزرگان محلی طوس پیش رفت.
برخلاف آنچه برخی منابع نوشته‌اند، سلطان محمود غزنوی نه تنها نقشی در شکل‌گیری شاهنامه نداشت، بلکه به دلیل دیدگاه‌های فردوسی در ستایش هویت ایرانی و گرایش مذهبی‌اش، با او زاویه داشت و حتی قصد آزار او را نیز در سر می‌پروراند.
فردوسی طی بیش از سه دهه، با صبر و استقامت، داستان‌های پراکنده و کهن ایرانی همچون رستم و سهراب، سیاوش، اکوان دیو و بیژن و منیژه را در قالب شاهنامه گرد آورد و با نثری پرطنین و زبانی آهنگین، میراثی جاودانه برای نسل‌های آینده برجای گذاشت.
نخستین نسخه کامل شاهنامه، در سال ۳۸۴ هجری قمری به پایان رسید؛ ده سال پیش از آنکه فردوسی با دربار غزنوی آشنا شود. این نسخه به گفته بسیاری از پژوهشگران، کوتاه‌تر از نسخه‌هایی است که امروز در دست داریم.
او نه به انگیزه شهرت یا پاداش، بلکه با عشق به ایران و زبان فارسی، دل به این کار عظیم سپرد. فردوسی، مردی که حتی در فقر و اندوه مرگ فرزندش، دست از سرودن برنداشت، امروز پس از قرن‌ها، همچنان صدای حماسی یک ملت است؛ صدایی که در روز بزرگداشت فردوسی، پرشورتر از همیشه طنین می‌افکند.