بر اساس یک پژوهش جدید که در نشریه‌ی ACS Food & Science Technology منتشر شده است، دم‌کردن چای می‌تواند میزان فلزات سمی در آب آشامیدنی را کاهش دهد. سطح بالای تماس برگ‌های چای با آب داغ، باعث جذب فلزات سمی آزادشده در حین جوشیدن آب می‌شود.
وینایک دراوید، یکی از نویسندگان این پژوهش و متخصص مواد جاذب در دانشگاه نورث‌وسترن، می‌گوید:
«ما نمی‌گوییم که مردم باید برگ‌های چای را جایگزین فیلتر آب کنند، بلکه هدف ما این بود که توانایی این نوشیدنی در جذب فلزات سنگین را بسنجیم. با اندازه‌گیری این اثر، نشان دادیم که مصرف چای می‌تواند به‌طور غیرمستقیم به کاهش مواجهه‌ی انسان‌ها با فلزات سمی کمک کند.»
چای نه‌تنها مفید، بلکه تصفیه‌کننده‌ی آب هم هست!
حدود دو میلیارد نفر در سراسر جهان به‌طور روزانه چای می‌نوشند. بیشتر تحقیقات تغذیه‌ای بر ترکیباتی مانند پلی‌فنول‌ها، کافئین و دیگر مواد آزادشده از این گیاه تمرکز دارند، اما این پژوهش نشان داده است که این نوشیدنی، برخلاف بیشتر خوراکی‌ها و نوشیدنی‌ها، ویژگی منحصربه‌فردی دارد: برگ‌های آن مستقیماً مصرف نمی‌شوند و در حین دم‌کشیدن، نه‌تنها مواد مغذی آزاد می‌کنند، بلکه فلزات سنگینی مانند سرب، آرسنیک و کادمیوم را نیز جذب می‌کنند.
یک پژوهش در سال ۲۰۲۰ نشان داده بود که برگ‌های این گیاه می‌توانند ناقل فلزات سمی از خاک آلوده باشند، اما دراوید و همکارانش این فرضیه را رد کرده و معتقدند که این موضوع به سطح تماس بالای برگ‌های این گیاه و فرآیند دم‌کردن آن با آب جوش مرتبط است. فلزات سنگین موجود در آب در حین دم‌کشیدن، جذب برگ‌های این گیاه می‌شوند و در نتیجه، مقدار کمتری از این مواد وارد بدن مصرف‌کنندگان می‌شود.
آزمایش‌ها چه چیزی را نشان دادند؟
برای بررسی این فرضیه، پژوهشگران از چای‌های تجاری لیپتون و اینفیوژن، همراه با چندین نوع چای برگ آزاد و دمنوش‌های گیاهی (از جمله چای سیاه، سبز، سفید، اولانگ، رویبوس و بابونه) استفاده کردند. آن‌ها چای‌ها را در شرایطی مشابه با دم‌کردن معمولی، در آب آلوده به مقادیر مشخصی از فلزات سنگین مانند سرب، کروم، مس، روی و کادمیوم قرار دادند. پس از دم‌کشیدن، برگ‌های چای را از طریق یک فیلتر سلولزی جدا کرده و میزان فلزات باقی‌مانده در آب را اندازه‌گیری کردند.
نتایج نشان داد که نوع چای کیسه‌ای اهمیت دارد: کیسه‌های چای سلولزی بیشترین تأثیر را در جذب فلزات سمی داشتند، در حالی که کیسه‌های نخی و نایلونی تقریباً هیچ آلاینده‌ای را جذب نکردند. همچنین، کیسه‌های نایلونی علاوه بر عدم جذب فلزات، میکروپلاستیک‌هایی را نیز وارد آب کردند.
نوع چای و میزان آسیاب‌شدن آن نیز نقش مهمی در میزان جذب فلزات داشت. چای سیاه با آسیاب ریز، عملکرد بهتری در جذب فلزات سنگین نشان داد، زیرا در حین فرآوری، برگ‌های آن چروکیده شده و سطح تماس بیشتری پیدا می‌کنند. هرچه چای بیشتر آسیاب شود، سطح تماس آن افزایش یافته و توانایی بیشتری در جذب فلزات خواهد داشت.
عامل اصلی: مدت‌زمان دم‌کشیدن
اما مهم‌ترین عامل تأثیرگذار، مدت‌زمان دم‌کشیدن بود. هرچه این گیاه مدت بیشتری در آب باقی بماند، مقدار بیشتری از فلزات سمی را جذب می‌کند. طبق محاسبات این پژوهش، اگر چای به‌مدت ۳ تا ۵ دقیقه در یک فنجان آب دم شود، می‌تواند حدود ۱۵ درصد از سرب موجود در آب را حذف کند، حتی اگر میزان سرب در آب به ۱۰ قسمت در میلیون برسد.
بنجامین شیندل، از نویسندگان این پژوهش، می‌گوید:
«هر نوع چای که برای مدت طولانی‌تر دم بکشد یا سطح تماس بالاتری داشته باشد، فلزات بیشتری را جذب خواهد کرد. افرادی که چای را فقط چند ثانیه دم می‌کنند، تأثیر زیادی در کاهش فلزات سمی نخواهند دید. اما چای‌هایی که مدت طولانی‌تری (مانند چای سردی که یک‌شب باقی می‌ماند) دم می‌کشند، می‌توانند بخش عمده‌ای از فلزات سمی را حذف کنند.»
او در ادامه می‌افزاید:
«ویژگی خاصی در برگ‌های چای وجود ندارد که آن‌ها را منحصربه‌فرد کند، بلکه این سطح تماس بالا و خاصیت جذب‌کنندگی آن‌هاست که باعث این اثر می‌شود. چیزی که چای را ویژه می‌کند این است که محبوب‌ترین نوشیدنی جهان است. شما می‌توانید از مواد دیگری هم برای جذب فلزات استفاده کنید، اما چای بدون نیاز به هیچ اقدام اضافی، این کار را به‌طور طبیعی انجام می‌دهد.»
این یافته‌ها شاید نتوانند بحران جهانی آب را حل کنند، اما می‌توانند نقش کوچکی در بهبود سلامت افراد و کاهش خطر بیماری‌های مرتبط با فلزات سنگین، مانند بیماری‌های قلبی و سکته، ایفا کنند.